سوء تغذیه نوعی بیماری به شمار می آید که به علت مصرف ناکافی یا بیش از اندازه یک یا چند ماذه غذایی بروز می کند. این بیماری ناشی از پایین بودن کالری یا پروتئین دریافتی برای رشد و سلامت سلول ها یا ناتوانی بدن برای استفاده از غذای مصرفی می باشد و از سوی دیگر دریافت کالری زیاد و نیز دریافت نامتعادل برخی مواد غذایی می تواند باعث اختلالات تغذیه ای شود. در بسیاری از کشور های در حال توسعه یکی از بزرگترین مشکلات مربوط به تغذیه قحطی و کمبود مواد غذایی لازم برای سوخت و ساز بدن است اما با این وجود طیف سوء تغذیه شامل چاقی و کم وزنی می باشد که عموم مردم عادی سوء تغذیه را فقط کم وزنی می داند. بر پایه آمار سازمان بهداشت جهانی، سوء تغذیه بزرگترین عامل مرگ و میر کودکان است. طبق آمار سال 2004 یونیسف، کمبود آهن در نوزادان بین 6 تا 24 ماه 40 تا 60 درصد و کمبود ید 10 تا 15 درصد بر رشد مغز و هوش تاثیر دارد. به علاوه کمبود آهن و ید موجب به دنیا آمدن سالانه 18 میلیون نوزاد دچار عقب ماندگی ذهنی شده است. سازمان بهداشت جهانی در ادامه اعلام کرده است که کمبود ویتامین A و زینک عامل یک میلیون مرگ در سال است. بر اساس مقالات مختلف سوء تغذیه در دوران کودکی بر سلامت و موفقیت تحصیلی فرد در بزرگسالی تاثیر می گذارد و افرادی که در کودکی دچار سوء تغذیه بودند بیشتر احتمال دارد که نوزادانشان کوچک تر از اندازه طبیعی باشند.

انواع سوء تغذیه:

1. سوء تغذیه ناشی از کمبود دریافت ریز مغذی ها
2. سوء تغذیه انرژی_پروتئین
3. سوء تغذیه ناشی از بیش خوری

علل سوء تغذیه(کم وزنی و کوتاه قدی):

1. علل محیطی و اجتماعی: فقر مالی و نا امنی غذایی، عدم آگاهی مردم جامعه از نقش تغذیه، توجه نا کافی به کیفیت و کمیت مواد غذایی، قحطی ها، جنگ ها و آفات محصولات کشاورزی، افزایش جمعیت، قیمت و توزیع مواد غذایی.
2. علل پزشکی: بد خوری، رژیم های سخت لاغری، عدم سلامت روان، مشکلات حرکتی، اختلالات گوارشی و بیماری های دستگاه گوارش، اعتیاد، ابتلاء مکرر به بیماری های عفونی، پرهیزهای غذایی طولانی مدت در دوران بیماری، عدم توجه به تغذیه تکمیلی کودکان، ابتلاء به بیماری های انگلی.

علائم و نشانه های سوء تغذیه(کم وزنی و کوتاه قدی):

1. از دست دادن بافت های عضلانی و چربی بدن، فرو رفتگی های گونه ها و چشم ها و برآمدگی شکم
2. لاغری و کوتاه قدی بر اساس سن
3. تغییر رنگ و ریزش مو
4. کاهش غیر طبیعی دمای بدن
5. نازکی، رنگ پریدگی، سردی و خشکی پوست
6. تضعیف دستگاه ایمنی بدن و افزایش خطر ابتلاء به بیماری های عفونی
7. تغییر در تعداد و میزان سلول های خونی
8. طولانی تر شدن زمان بهبود زخم ها و عفونت ها
9. خستگی، بی تفاوتی، افسردگی و کج خلقی
10. معلولیت های ذهنی در کودکان و کاهش رشد فکری و رفتاری

عوارض ناشی از سوء تغذیه(کم وزنی و کوتاه قدی): سوء تغذیه می تواند سبب ایجاد بیماری هایی شود از جمله:

1. آنمی
2. کواشیورکور
3. راشیتیسم و اختلالات استخوانی
4. اختلالات بینایی
5. عقب ماندگی ذهنی
6. ماراسموس
7. کاتابولیسیس
8. اسکوری
9. بری بری
10. کرتینیسم
11. گواتر ناشی از کمبود ید
12. درماتیت
13. تشدید بیماری های سرخک، سینه پهلو و اسهال
14. اختلالات رشدی و روانی
15. مشکلات تنفسی و افزایش نارسایی های تنفسی، قلبی و کبدی
16. کاهش میل جنسی، مشکلات باروری و تاخیر در بلوغ جنسی

تشخیص سوء تغذیه:

برای تشخیص سوء تغذیه علاوه بر معاینات بالینی و اندازه گیری های آنتروپومتریک می توان از ابزارهای غربالگری سوء تغذیه که تحت نظارت مراکز علمی و پژوهشی در زمینه پزشکی و تغذیه ایجاد شده اند، استفاده کرد که از جمله این ابزارها می توان به ابزارجهانی غربالگیری سوء تغذیه یا MUST نام برد.

درمان سوء تغذیه: نوع درمان سوء تغذیه در ابتدا بستگی به شرایط بیمار دارد یعنی باید ابتدا عامل ایجاد کننده سوء تغذیه شناسایی و رفع شده سپس جهت بهبود وضعیت بیمار و درمان سوء تغذیه اقدامات لازم درمانی انجام شود که این طیف درمانی شامل موارد زیر است:

1. درمان دارویی یا تغذیه ای عامل ایجاد کننده سوء تغذیه یا رفع عوامل محیطی ایجاد کننده سوء تغذیه
2. درمان دارویی و مکمل های تغذیه ای جهت درمان سوء تغذیه
3. رژیم درمانی در بیماران سوء تغذیه و کم وزن: دریافت گروه های غذایی مورد نیاز و کالری مورد نیاز بر اساس وضعیت بیمار(تغذیه خوراکی)
4. تغذیه انترال(تغذیه با لوله)
5. تغذیه پارنترال(تغذیه از طریق عروق خونی)
6. نظارت بر روند بهبود بیمار